Episode 323
🎭 Ο έμπορος της Βενετίας. Ουίλιαμ Σαίξπηρ – Η καρδιά του νόμου χτυπά μόνο όταν συναντά το έλεος
🎙️Στο ηχητικό, προλογίζω το έργο και στο τέλος επιστρέφω για να μοιραστώ τις σκέψεις μου σαν λαμπάδα που καίει μετά την αυλαία.
🌑 Εισαγωγή – Η στιγμή που ανάβει το φυτίλι
Η πόρτα του βενετσιάνικου δικαστηρίου ανοίγει με έναν ήχο που μοιάζει με αναστεναγμό πέτρας. Ο Αντόνιο στέκεται στο κέντρο σαν άνθρωπος που έχει χάσει ήδη μισή ζωή πριν ακόμη δικαστεί, ενώ ο Σάιλοκ κρατά το συμβόλαιο σαν μαχαίρι που δεν χρειάζεται ακόνισμα. Η αίθουσα είναι σκοτεινή, η αναμονή βαριά, το κοινό κρατά την ανάσα του. Σε αυτή τη σκηνή, όπου η δικαιοσύνη ντύνεται μασκαράτα, αρχίζει να παίζεται ένα από τα πιο αντιφατικά και βασανισμένα έργα του Σαίξπηρ.
📘 Υπόθεση του έργου
Ο Μπασάνιο, νεαρός αριστοκράτης με μεγάλη δίψα για χλιδή και μικρότερη για λογική, ζητά από τον φίλο του Αντόνιο να του δανείσει 3.000 δουκάτα για να κερδίσει την Πόρσια. Ο Αντόνιο δεν έχει ρευστό, έχει όμως πίστη, κι έτσι στρέφεται στον Εβραίο τοκογλύφο Σάιλοκ. Ορκισμένος εχθρός του εμπόρου, ο Σάιλοκ ορίζει όρο φαινομενικά ποιητικό, στην ουσία όμως τρομακτικό. Μια λίβρα σάρκας αν το χρέος δεν αποπληρωθεί εγκαίρως.
Τα καράβια του Αντόνιο χάνονται, το χρέος μένει, η παγίδα κλείνει. Η δίκη αρχίζει. Η Πόρσια, μεταμφιεσμένη σε νομικό, μετατρέπει τον νόμο σε όπλο εναντίον εκείνου που σκόπευε να τον χρησιμοποιήσει. Ο Σάιλοκ χάνει όχι μόνο τη δίκη, αλλά και την ταυτότητά του.
👤 Οι χαρακτήρες – Ψυχογραφία ενός έργου που ματώνει ακόμη
Σάιλοκ
Ο Σάιλοκ δεν είναι μονοδιάστατος. Δεν είναι τέρας ούτε θύμα. Είναι η κραυγή ενός λαού εξόριστου μέσα στην ίδια του την πόλη. Ο Σαίξπηρ του δίνει λόγια στιλέτα. Όταν ρωτά «Δεν έχει μάτια ο Εβραίος;» δεν ζητά οίκτο. Ζητά αναγνώριση ανθρώπου. Η εμμονή του στη λίβρα σάρκας είναι η εκδίκηση μιας ζωής σιωπημένων προσβολών.
Αντόνιο
Ήπιος, μελαγχολικός, σχεδόν παθητικός. Η αδυναμία του είναι η καλοσύνη του και η καλοσύνη του γίνεται παγίδα. Ο Αντόνιο δεν μάχεται για την ίδια του τη ζωή, αλλά για τον φίλο του. Η φιλία του είναι η πιο αθέατη τραγωδία του έργου.
Πόρσια
Η Πόρσια είναι το μυαλό του έργου, όχι η καρδιά του. Λαμπερή, ευφυής, χειριστική. Ο νόμος στα χέρια της γίνεται μεταξωτή θηλιά. Όμως πίσω από την αυστηρότητά της, υπάρχει μια γυναίκα που ζει ανάμεσα σε ξένα κουτιά. Θαύμα είναι πως δεν φυλακίζεται και η ίδια μέσα τους.
Μπασάνιο
Σπάταλος, επιπόλαιος, πειθαναγκαστικά γοητευτικός. Ο έρωτάς του για την Πόρσια δεν ξεχωρίζει πάντα από την ανάγκη του για οικονομική σωτηρία. Είναι ο νεαρός που ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί για να δείξει πως η επιπολαιότητα συχνά σώζεται από την αγάπη άλλων.
🏛️ Ιστορικά στοιχεία της εποχής
Η Βενετία της Αναγέννησης είναι πόλη χρυσού και λάσπης. Οι Εβραίοι ζουν σε γκέτο, κλεισμένοι με νόμο. Η τοκογλυφία είναι επάγγελμα αναγκαίο αλλά μισητό. Ο Σαίξπηρ γράφει για μια κοινωνία που αγαπά τις μάσκες, όχι τις αλήθειες. Ο αντισημιτισμός δεν είναι επινόηση του ποιητή. Είναι το χώμα όπου πατά το έργο.
Στην Αγγλία της εποχής, οι Εβραίοι έχουν ήδη εκδιωχθεί. Ο Σάιλοκ κρατά μέσα του τη φωνή ενός λαού που δεν μπορεί να μιλήσει στη χώρα όπου γράφεται το έργο.
💡 Το μήνυμα του έργου
Το δίπολο έλεος–δικαιοσύνη φωτίζεται ανελέητα. Ο νόμος χωρίς καρδιά γίνεται μαχαίρι. Το έλεος χωρίς δικαιοσύνη γίνεται υποκρισία. Ο Σαίξπηρ δεν δικαιώνει κανέναν. Όλοι βγαίνουν λαβωμένοι. Η Βενετία μένει με τη μάσκα της, όχι με το πρόσωπό της.
🌊 Η προσωπική μου ματιά
Για μένα, αυτό δεν είναι κωμωδία ούτε δράμα. Είναι καθρέφτης. Βλέπω μέσα του τη βία που ασκεί η κοινωνία στον διαφορετικό, αλλά και τη μικρή, ανθρώπινη ανάγκη για δικαίωση που μπορεί να γίνει φωτιά και να κάψει τον ίδιο που την κρατά. Το έργο μου θυμίζει πως η δικαιοσύνη χωρίς αγάπη είναι κενή. Και πως ο άνθρωπος που στερήθηκε το έλεος, όταν το αποκτά, συχνά το χρησιμοποιεί λάθος.
📅 Πρώτη παρουσίαση
1596 – Αγγλία
Πρώτη ελληνική παρουσίαση: αρχές 20ού αιώνα
🎧 Ηχητική απόδοση – Ραδιοσκηνή 1968
Μετάφραση: Αλέξανδρος Πάλλης
Σκηνοθεσία: Κωστής Μιχαηλίδης
Ηθοποιοί:
Χρήστος Δοξαράς, Κωστής Λειβαδέας, Γιώργος Μούτσιος, Γιώργος Σαλάχας, Νάσος Χριστογιαννόπουλος, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Ανδρέας Μπάρκουλης, Βιβέτα Τσιούνη, Ευάγγελος Λίτσιος, Ανθή Καρυοφύλλη, Λιάκος Χριστογιαννόπουλος, Βασίλης Παπανίκας, Μιχάλης Μαραγκάκης, Τρύφων Καρατζάς, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Γιώργος Νέζος, Δημήτρης Βεάκης, Κώστας Μπιλίρης.
❓ Ερώτηση προς το κοινό
Αν βρισκόσασταν στη θέση της Πόρσια, θα επιλέγατε τον νόμο ή το έλεος; Ποιο φως θα νικούσε στη δική σας καρδιά;
🌟 Στοχασμός
«Το μέτρο της ανθρωπιάς μας δεν φαίνεται στα συμβόλαια, αλλά στη στιγμή που κρατάμε το μαχαίρι και επιλέγουμε να το αφήσουμε κάτω».
✍️ Angeli Georgia – Storyteller of Light ✍️
#️⃣ #Shakespeare #MerchantOfVenice #ΘεατρικήΑνάλυση #Ραδιοσκηνή #StorytellerOfLight #ΚλασικόΘέατρο #ΟΈμποροςΤηςΒενετίας #Shakespeare #ΘεατρικήΚριτική #StorytellerOfLight
🇬🇷 Για όσους θέλουν να κρατήσουν αναμμένη τη φλόγα αυτών των παραγωγών, υπάρχει μια μυστική πύλη:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67
🇬🇧 For those who wish to keep the flame of these creations alive, there is a secret gateway:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📜 Εγγραφή στο κανάλι για περισσότερα θεατρικά έργα, μυστήριο και vintage ατμόσφαιρα!
